أَيْنََمَا تَكُونُوا يُدْرِكْكُم‌ُ الْمَوْت‌ُ وَ لَوْ كُنْتُم‌ْ فِي‌ بُرُوج‌ٍ مُشَيَّدَة‌ٍ وَ إِنْ‌ تُصِبْهُم‌ْ حَسَنَة‌ٌ يَقُولُوا هَذِه‌ِ مِن‌ْ عِنْدِ الله‌ِ وَ إِنْ‌ تُصِبْهُم‌ْ سَيِّئَة‌ٌ يَقُولُوا هَذِه‌ِ مِنْ‌ عِنْدِك‌َ قُل‌ْ كُل‌ٌّ مِن‌ْ عِنْدِ الله‌ِ فَمَا ل‌ِ هَؤُلاَءِ الْقَوْم‌ِ لاَ يَكَادُون‌َ يَفْقَهُون‌َ حَدِيثَاً (نساء: 78)

هر جا باشيد، مرگ شما را درمى‏يابد هر چند در برجهاى محكم باشيد! و اگر به آنها [منافقان‏] حسنه (و پيروزى) برسد، مى‏گويند: «اين، از ناحيه خداست.» و اگر سيّئه (و شكستى) برسد، مى‏گويند: «اين، از ناحيه توست.» بگو: «همه اينها از ناحيه خداست.» پس چرا اين گروه حاضر نيستند سخنى را درك كنند؟! (78)

قُل‌ْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَي‌ أَنْ‌ يَبْعَث‌َ عَلَيْكُم‌ْ عَذَابَاً مِنْ‌ فَوْقِكُم‌ْ أَوْ مِنْ‌ تَحْت‌ِ أَرْجُلِكُم‌ْ أَوْ يَلْبِسَكُم‌ْ شِيَعَاً وَ يُذِيق‌َ بَعْضَكُمْ‌ بَأْس‌َ بَعْض‌ٍ انْظُرْ كَيْف‌َ نُصَرِّف‌ُ الْآيَات‌ِ لَعَلَّهُم‌ْ يَفْقَهُون‌َ (انعام: 65)

بگو: «او قادر است كه از بالا يا از زير پاى شما، عذابى بر شما بفرستد يا بصورت دسته‏هاى پراكنده شما را با هم بياميزد و طعم جنگ (و اختلاف) را به هر يك از شما بوسيله ديگرى بچشاند.» ببين چگونه آيات گوناگون را (براى آنها) بازگو مى‏كنيم! شايد بفهمند (و بازگردند)! (65)

وَ هُوَ الَّذِي‌ أَنْشَأَكُم‌ْ مِنْ‌ نَفْس‌ٍ وَاحِدَة‌ٍ فَمُسْتَقَرٌّ وَ مُسْتَوْدَع‌ٌ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَات‌ِ لِقَوْم‌ٍ يَفْقَهُون‌َ (انعام: 98)

او كسى است كه شما را از يك نفس آفريد! و شما دو گروه هستيد: بعضى پايدار (از نظر ايمان يا خلقت كامل)، و بعضى ناپايدار ما آيات خود را براى كسانى كه مى‏فهمند، تشريح نموديم! (98)

وَ لَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّم‌َ كَثِيرَاً مِن‌َ الْجِن‌ِّ وَالْإِنْس‌ِ لَهُم‌ْ قُلُوب‌ٌ لاَ يَفْقَهُون‌َ بِهَا وَ لَهُم‌ْ أَعْيُن‌ٌ لاَ يُبْصِرُون‌َ بِهَا وَ لَهُم‌ْ آذَان‌ٌ لاَ يَسْمَعُون‌َ بِهَا أُولَئِك‌َ كَالْأَنْعَام‌ِ بَل‌ْ هُم‌ْ أَضَل‌ُّ أُولَئِك‌َ هُم‌ُ الْغَافِلُون‌َ (اعراف: 179)

به يقين، گروه بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم آنها دلها [عقلها] يى دارند كه با آن (انديشه نمى‏كنند، و) نمى‏فهمند و چشمانى كه با آن نمى‏بينند و گوشهايى كه با آن نمى‏شنوند آنها همچون چهارپايانند بلكه گمراهتر! اينان همان غافلانند (چرا كه با داشتن همه‏گونه امكانات هدايت، باز هم گمراهند)! (179)

يَا أَيُّهَا النَّبِي‌ُّ حَرِّض‌ِ الْمُؤْمِنِين‌َ عَلَي‌ الْقِتَال‌ِ إِنْ‌ يَكُنْ‌ مِنْكُم‌ْ عِشْرُون‌َ صَابِرُون‌َ يَغْلِبُوا مِئَتَيْن‌ِ وَ إِنْ‌ يَكُنْ‌ مِنْكُم‌ْ مِئَة‌ٌ يَغْلِبُوا أَلْفَاً مِن‌َ الَّذِين‌َ كَفَرُوا بِأَنَّهُم‌ْ قَوْم‌ٌ لاَ يَفْقَهُون‌َ (انفال: 65)

اى پيامبر! مؤمنان را به جنگ (با دشمن) تشويق كن! هر گاه بيست نفر با استقامت از شما باشند، بر دويست نفر غلبه مى‏كنند و اگر صد نفر باشند، بر هزار نفر از كسانى كه كافر شدند، پيروز مى‏گردند چرا كه آنها گروهى هستند كه نمى‏فهمند! (65)

فَرِح‌َ الْمُـخَلَّفُون‌َ بِمَقْعَدِهِم‌ْ خِلاَف‌َ رَسُول‌ِ الله‌ِ وَ كَرِهُوا أَنْ‌ يُجَاهِدُوا بِأَمْوالِهِم‌ْ وَ أَنْفُسِهِم‌ْ فِي‌ سَبِيل‌ِ الله‌ِ وَ قَالُوا لاَ تَنْفِرُوا فِي‌ الْحَرِّ قُل‌ْ نَارُ جَهَنَّم‌َ أَشَدُّ حَرَّاً لَوْ كَانُوا يَفْقَهُون‌َ (توبه: 81)

تخلّف‏جويان (از جنگ تبوك،) از مخالفت با رسول خدا خوشحال شدند و كراهت داشتند كه با اموال و جانهاى خود، در راه خدا جهاد كنند و (به يكديگر و به مؤمنان) گفتند: «در اين گرما، (بسوى ميدان) حركت نكنيد!» (به آنان) بگو: «آتش دوزخ از اين هم گرمتر است!» اگر مى‏دانستند! (81)

رَضُوا بِأَنْ‌ يَكُونُوا مَع‌َ الْخَوَالِف‌ِ وَ طُبِع‌َ عَلَي‌ قُلُوبِهِم‌ْ فَهُم‌ْ لاَ يَفْقَهُون‌َ (توبه: 87)

(آرى،) آنها راضى شدند كه با متخلّفان باشند و بر دلهايشان مهر نهاده شده از اين رو (چيزى) نمى‏فهمند! (87)

وَ إِذَا مَا أُنْزِلَت‌ْ سُورَة‌ٌ نَظَرَ بَعْضُهُم‌ْ إِلَي‌ بَعْض‌ٍ هَل‌ْ يَرَاكُمْ‌ مِن‌ْ أَحَدٍ ثُم‌َّ انْصَرَفُوا صَرَف‌َ الله‌ُ قُلُوبَهُم‌ْ بِأَنَّهُم‌ْ قَوْم‌ٌ لاَ يَفْقَهُون‌َ (توبه: 127)

و هنگامى كه سوره‏اى نازل مى‏شود، بعضى از آنها [منافقان‏] به يكديگر نگاه مى‏كنند و مى‏گويند: «آيا كسى شما را مى‏بيند؟ (اگر از حضور پيامبر بيرون رويم، كسى متوجّه ما نمى‏شود!)» سپس منصرف مى‏شوند (و بيرون مى‏روند) خداوند دلهايشان را (از حق) منصرف ساخته چرا كه آنها، گروهى هستند كه نمى‏فهمند (و بى‏دانشند)! (127)

حَتَّي‌ إِذَا بَلَغ‌َ بَيْن‌َ السَّدَّيْن‌ِ وَجَدَ مِنْ‌ دُونِهِمَا قَوْمَاً لاَ يَكَادُون‌َ يَفْقَهُون‌َ قَوْلاً (كهف: 93)

(و هم چنان به راه خود ادامه داد) تا به ميان دو كوه رسيد و در كنار آن دو (كوه) قومى را يافت كه هيچ سخنى را نمى‏فهميدند (و زبانشان مخصوص خودشان بود)! (93)

سَيَقُول‌ُ الْمُـخَلَّفُون‌َ إِذَا انْطَلَقْتُم‌ْ إِلَي‌ مَغَانِم‌َ لِتَأْخُذُوهَا ذَرُونَا نَتَّبِعْكُم‌ْ يُرِيدُون‌َ أَنْ‌ يُبَدِّلُوا كَلاَم‌َ الله‌ِ قُلْ‌ لَن‌ْ تَتَّبِعُونَا كَذَلِكُم‌ْ قَال‌َ الله‌ُ مِنْ‌ قَبْل‌ُ فَسَيَقُولُون‌َ بَل‌ْ تَحْسُدُونَنَا بَل‌ْ كَانُوا لاَ يَفْقَهُون‌َ إِلاَّ قَلِيلاً (فتح: 15)

هنگامى كه شما براى به دست آوردن غنايمى حركت كنيد، متخلّفان (حديبيه) مى‏گويند: «بگذاريد ما هم در پى شما بيائيم، آنها مى‏خواهند كلام خدا را تغيير دهند بگو: «هرگز نبايد بدنبال ما بياييد اين گونه خداوند از قبل گفته است!» آنها به زودى مى‏گويند: «شما نسبت به ما حسد مى‏ورزيد!» ولى آنها جز اندكى نمى‏فهمند! (15)

لَأَنْتُم‌ْ أَشَدُّ رَهْبَة‌ً فِي‌ صُدُورِهِمْ‌ مِن‌َ الله‌ِ ذَلِك‌َ بِأَنَّهُم‌ْ قَوْم‌ٌ لاَ يَفْقَهُون‌َ (حشر: 13)

وحشت از شما در دلهاى آنها بيش از ترس از خداست اين به خاطر آن است كه آنها گروهى نادانند! (13)

ذَلِك‌َ بِأَنَّهُم‌ْ آمَنُوا ثُم‌َّ كَفَرُوا فَطُبِع‌َ عَلَي‌ قُلُوبِهِم‌ْ فَهُم‌ْ لاَ يَفْقَهُون‌َ (منافقون: 3)

اين بخاطر آن است كه نخست ايمان آوردند سپس كافر شدند از اين رو بر دلهاى آنان مهر نهاده شده، و حقيقت را درك نمى‏كنند! (3)

هُم‌ُ الَّذِين‌َ يَقُولُون‌َ لاَ تُنْفِقُوا عَلَي‌ مَن‌ْ عِنْدَ رَسُول‌ِ الله‌ِ حَتَّي‌ يَنْفَضُّوا وَ لِالله‌ِ خَزَائِن‌ُ السَّمَاوَات‌ِ وَالْأَرْض‌ِ وَ لَكِنَّ‌ الْمُنَافِقِين‌َ لاَ يَفْقَهُون‌َ (منافقون: 7)

آنها كسانى هستند كه مى‏گويند: «به افرادى كه نزد رسول خدا هستند انفاق نكنيد تا پراكنده شوند!» (غافل از اينكه) خزاين آسمانها و زمين از آن خداست، ولى منافقان نمى‏فهمند! (7)