هَل‌ْ يَنْظُرُون‌َ إِلاَّ أَنْ‌ يَأْتِيَهُم‌ُ الله‌ُ فِي‌ ظُلَل‌ٍ مِن‌َ الْغَمَام‌ِ وَالْمَلاَئِكَة‌ُ وَ قُضِي‌َ الْأَمْرُ وَ إِلَي‌ الله‌ِ تُرْجَع‌ُ الْأُمُورُ (بقره: 210)

آيا (پيروان فرمان شيطان، پس از اين همه نشانه‏ها و برنامه‏هاى روشن) انتظار دارند كه خداوند و فرشتگان، در سايه‏هايى از ابرها به سوى آنان بيايند (و دلايل تازه‏اى در اختيارشان بگذارند؟! با اينكه چنين چيزى محال است!) و همه چيز انجام شده، و همه كارها به سوى خدا بازمى‏گردد. (210)

أَلَم‌ْ تَرَ إِلَي‌ الْمَلَإِ مِنْ‌ بَنَي‌ إِسْرَائِيل‌َ مِنْ‌ بَعْدِ مُوسَي‌ إِذْ قَالُوا لِنَبِي‌ٍّ لَهُم‌ُ ابْعَث‌ْ لَنَا مَلِكَاً نُقَاتِل‌ْ فِي‌ سَبِيل‌ِ الله‌ِ قَال‌َ هَل‌ْ عَسَيْتُم‌ْ إِنْ‌ كُتِب‌َ عَلَيْكُم‌ُ الْقِتَال‌ُ أَنْ لاَ تُقَاتِلُوا قَالُوا وَ مَا لَنَا أَنْ لاَ نُقَاتِل‌َ فِي‌ سَبِيل‌ِ الله‌ِ وَ قَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ‌ دِيَارِنَا وَ أَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِب‌َ عَلَيْهِم‌ُ الْقِتَال‌ُ تَوَلَّوْا إِلاَّ قَلِيلاً مِنْهُم‌ْ وَالله‌ُ عَلِيم‌ٌ بِالظَّالِمِين‌َ (بقره: 246)

آيا مشاهده نكردى جمعى از بنى اسرائيل را بعد از موسى، كه به پيامبر خود گفتند: «زمامدار (و فرماندهى) براى ما انتخاب كن! تا (زير فرمان او) در راه خدا پيكار كنيم. پيامبر آنها گفت: «شايد اگر دستور پيكار به شما داده شود، (سرپيچى كنيد، و) در راه خدا، جهاد و پيكار نكنيد!» گفتند: «چگونه ممكن است در راه خدا پيكار نكنيم، در حالى كه از خانه‏ها و فرزندانمان رانده شده‏ايم، (و شهرهاى ما به وسيله دشمن اشغال، و فرزندان ما اسير شده‏اند)؟!» اما هنگامى كه دستور پيكار به آنها داده شد، جز عدّه كمى از آنان، همه سرپيچى كردند. و خداوند از ستمكاران، آگاه است. (246)

ثُم‌َّ أَنْزَل‌َ عَلَيْكُمْ‌ مِنْ‌ بَعْدِ الْغَم‌ِّ أَمَنَة‌ً نُعَاسَاً يَغْشَي‌ طَائِفَة‌ً مِنْكُم‌ْ وَ طَائِفَة‌ٌ قَدْ أَهَمَّتْهُم‌ْ أَنْفُسُهُم‌ْ يَظُنُّون‌َ بِالله‌ِ غَيْرَ الْحَق‌ِّ ظَن‌َّ الْجَاهِلِيَّة‌ِ يَقُولُون‌َ هَلْ‌ لَنَا مِن‌َ الْأَمْرِ مِن‌ْ شَيْ‌ءٍ قُل‌ْ إِن‌َّ الْأَمْرَ كُلَّه‌ُ لِالله‌ِ يُخْفُون‌َ فِي‌ أَنْفُسِهِمْ‌ مَا لاَ يُبْدُون‌َ لَك‌َ يَقُولُون‌َ لَوْ كَان‌َ لَنَا مِن‌َ الْأَمْرِ شَيْ‌ءٌ مَا قُتِلْنَا هَهُنَا قُل‌ْ لَوْ كُنْتُم‌ْ فِي‌ بُيُوتِكُم‌ْ لَبَرَزَ الَّذِين‌َ كُتِب‌َ عَلَيْهِم‌ُ الْقَتْل‌ُ إِلَي‌ مَضَاجِعِهِم‌ْ وَ لِيَبْتَلِي‌َ الله‌ُ مَا فِي‌ صُدُورِكُم‌ْ وَ لِيُمَحِّص‌َ مَا فِي‌ قُلُوبِكُم‌ْ وَالله‌ُ عَلِيم‌ٌ بِذَات‌ِ الصُّدُورِ (آل‌عمران: 154)

سپس بدنبال اين غم و اندوه، آرامشى بر شما فرستاد. اين آرامش، بصورت خواب سبكى بود كه (در شب بعد از حادثه احد،) گروهى از شما را فرا گرفت اما گروه ديگرى در فكر جان خويش بودند (و خواب به چشمانشان نرفت.) آنها گمانهاى نادرستى- همچون گمانهاى دوران جاهليت- درباره خدا داشتند و مى‏گفتند: «آيا چيزى از پيروزى نصيب ما مى‏شود؟!» بگو: «همه كارها (و پيروزيها) به دست خداست!» آنها در دل خود، چيزى را پنهان مى‏دارند كه براى تو آشكار نمى‏سازند مى‏گويند: «اگر ما سهمى از پيروزى داشتيم، در اين جا كشته نمى‏شديم!» بگو: «اگر هم در خانه‏هاى خود بوديد، آنهايى كه كشته‏شدن بر آنها مقرر شده بود، قطعاً به سوى آرامگاه‏هاى خود، بيرون مى‏آمدند (و آنها را به قتل مى‏رساندند). و اينها براى اين است كه خداوند، آنچه در سينه‏هايتان پنهان داريد، بيازمايد و آنچه را در دلهاى شما (از ايمان) است، خالص گرداند و خداوند از آنچه در درون سينه‏هاست، با خبر است. (154)

قُل‌ْ يَا أَهْل‌َ الْكِتَاب‌ِ هَل‌ْ تَنْقِمُون‌َ مِنَّا إِلاَّ أَن‌ْ آمَنَّا بِالله‌ِ وَ مَا أُنْزِل‌َ إِلَيْنَا وَ مَا أُنْزِل‌َ مِنْ‌ قَبْل‌ُ وَ أَن‌َّ أَكْثَرَكُم‌ْ فَاسِقُون‌َ (مائده: 59)

بگو: «اى اهل كتاب! آيا به ما خرده مى‏گيريد؟ (مگر ما چه كرده‏ايم) جز اينكه به خداوند يگانه، و به آنچه بر ما نازل شده، و به آنچه پيش از اين نازل گرديده، ايمان آورده‏ايم. و اين، بخاطر آن است كه بيشتر شما، از راه حق، خارج شده‏ايد.» (59)

قُل‌ْ هَل‌ْ أُنَبِّئُكُمْ‌ بِشَرٍّ مِنْ‌ ذَلِك‌َ مَثُوبَة‌ً عِنْدَ الله‌ِ مَنْ‌ لَعَنَه‌ُ الله‌ُ وَ غَضِب‌َ عَلَيْه‌ِ وَ جَعَل‌َ مِنْهُم‌ُ الْقِرَدَة‌َ وَالْخَنَازِيرَ وَ عَبَدَ الطَّاغُوت‌َ أُولَئِك‌َ شَرٌّ مَكَانَاً وَ أَضَل‌ُّ عَنْ‌ سَوَاءِ السَّبِيل‌ِ (مائده: 60)

بگو: «آيا شما را از كسانى كه موقعيّت و پاداششان نزد خدا برتر از اين است، با خبر كنم؟ كسانى كه خداوند آنها را از رحمت خود دور ساخته، و مورد خشم قرار داده، (و مسخ كرده،) و از آنها، ميمونها و خوكهايى قرار داده، و پرستش بت كرده‏اند موقعيّت و محل آنها، بدتر است و از راه راست، گمراهترند.» (60)

إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَان‌ُ أَن‌ْ يُوقِع‌َ بَيْنَكُم‌ُ الْعَدَاوَة‌َ وَالْبَغْضَاءَ فِي‌ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّكُم‌ْ عَنْ‌ ذِكْرِ الله‌ِ وَ عَن‌ِ الصَّلاَة‌ِ فَهَل‌ْ أَنْتُم‌ْ مُنْتَهُون‌َ (مائده: 91)

شيطان مى‏خواهد به وسيله شراب و قمار، در ميان شما عداوت و كينه ايجاد كند، و شما را از ياد خدا و از نماز بازدارد. آيا (با اين همه زيان و فساد، و با اين نهى اكيد،) خوددارى خواهيد كرد؟! (91)

إِذْ قَال‌َ الْحَوارِيُّون‌َ يَا عِيسَي‌ ابْن‌َ مَرْيَم‌َ هَل‌ْ يَسْتَطِيع‌ُ رَبُّك‌َ أَنْ‌ يُنَزِّل‌َ عَلَيْنَا مَائِدَة‌ً مِن‌َ السَّمَاءِ قَال‌َ اتَّقُوا الله‌َ إِنْ‌ كُنْتُمْ‌ مُؤْمِنِين‌َ (مائده: 112)

در آن هنگام كه حواريون گفتند: «اى عيسى بن مريم! آيا پروردگارت مى‏تواند مائده‏اى از آسمان بر ما نازل كند؟» او (در پاسخ) گفت: «از خدا بپرهيزيد اگر با ايمان هستيد!» (112)

قُل‌ْ أَرَأَيْتَكُم‌ْ إِن‌ْ أَتَاكُم‌ْ عَذَاب‌ُ الله‌ِ بَغْتَة‌ً أَوْ جَهْرَة‌ً هَل‌ْ يُهْلَك‌ُ إِلاَّ الْقَوْم‌ُ الظَّالِمُون‌َ (انعام: 47)

بگو: «به من خبر دهيد اگر عذاب خدا بطور ناگهانى (و پنهانى) يا آشكارا به سراغ شما بيايد، آيا جز جمعيّت ستمكار هلاك مى‏شوند؟!» (47)

قُلْ‌ لاَ أَقُول‌ُ لَكُم‌ْ عِنْدِي‌ خَزَائِن‌ُ الله‌ِ وَ لاَ أَعْلَم‌ُ الْغَيْب‌َ وَ لاَ أَقُول‌ُ لَكُم‌ْ إِنِّي‌ مَلَك‌ٌ إِن‌ْ أَتَّبِع‌ُ إِلاَّ مَا يُوحَي‌ إِلَيَّ‌ قُل‌ْ هَل‌ْ يَسْتَوِي‌ الْأَعْمَي‌ وَالْبَصِيرُ أَفَلاَ تَتَفَكَّرُون‌َ (انعام: 50)

بگو: «من نمى‏گويم خزاين خدا نزد من است و من، (جز آنچه خدا به من بياموزد،) از غيب آگاه نيستم! و به شما نمى‏گويم من فرشته‏ام تنها از آنچه به من وحى مى‏شود پيروى مى‏كنم.» بگو: «آيا نابينا و بينا مساويند؟! پس چرا نمى‏انديشيد؟!» (50)

سَيَقُول‌ُ الَّذِين‌َ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ الله‌ُ مَا أَشْرَكْنَا وَ لاَ آبَاؤُنَا وَ لاَ حَرَّمْنَا مِنْ‌ شَي‌ْءٍ كَذَلِك‌َ كَذَّب‌َ الَّذِين‌َ مِنْ‌ قَبْلِهِم‌ْ حَتَّي‌ ذَاقُوا بَأْسَنَا قُل‌ْ هَل‌ْ عِنْدَكُمْ‌ مِن‌ْ عِلْم‌ٍ فَتُخْرِجُوه‌ُ لَنَا إِنْ‌ تَتَّبِعُون‌َ إِلاَّ الظَّن‌َّ وَ إِن‌ْ أَنْتُم‌ْ إِلاَّ تَخْرُصُون‌َ (انعام: 148)

بزودى مشركان (براى تبرئه خويش) مى‏گويند: «اگر خدا مى‏خواست، نه ما مشرك مى‏شديم و نه پدران ما و نه چيزى را تحريم مى‏كرديم!» كسانى كه پيش از آنها بودند نيز، همين گونه دروغ مى‏گفتند و سرانجام (طعم) كيفر ما را چشيدند. بگو: «آيا دليل روشنى (بر اين موضوع) داريد؟ پس آن را به ما نشان دهيد؟ شما فقط از پندارهاى بى‏اساس پيروى مى‏كنيد، و تخمينهاى نابجا مى‏زنيد.» (148)

هَل‌ْ يَنْظُرُون‌َ إِلاَّ أَنْ‌ تَأْتِيَهُم‌ُ الْمَلاَئِكَة‌ُ أَوْ يَأْتِي‌َ رَبُّك‌َ أَوْ يَأْتِي‌َ بَعْض‌ُ آيَات‌ِ رَبِّك‌َ يَوْم‌َ يَأْتِي‌ بَعْض‌ُ آيَات‌ِ رَبِّك‌َ لاَ يَنْفَع‌ُ نَفْسَاً إِيمَانُهَا لَم‌ْ تَكُن‌ْ آمَنَت‌ْ مِنْ‌ قَبْل‌ُ أَوْ كَسَبَت‌ْ فِي‌ إِيمَانِهَا خَيْرَاً قُل‌ِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُون‌َ (انعام: 158)

آيا جز اين انتظار دارند كه فرشتگان (مرگ) به سراغشان آيند، يا خداوند (خودش) به سوى آنها بيايد، يا بعضى از آيات پروردگارت (و نشانه‏هاى رستاخيز)؟! اما آن روز كه بعضى از آيات پروردگارت تحقّق پذيرد، ايمان‏آوردن افرادى كه قبلًا ايمان نياورده‏اند، يا در ايمانشان عمل نيكى انجام نداده‏اند، سودى به حالشان نخواهد داشت! بگو: « (اكنون كه شما چنين انتظارات نادرستى داريد،) انتظار بكشيد ما هم انتظار (كيفر شما را) مى‏كشيم!» (158)

وَ نَادَي‌ أَصْحَاب‌ُ الْجَنَّة‌ِ أَصْحَاب‌َ النَّارِ أَن‌ْ قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقَّاً فَهَل‌ْ وَجَدْتُم‌ْ مَا وَعَدَ رَبُّكُم‌ْ حَقَّاً قَالُوا نَعَم‌ْ فَأَذَّن‌َ مُؤَذِّن‌ٌ بَيْنَهُم‌ْ أَنْ‌ لَعْنَة‌ُ الله‌ِ عَلَي‌ الظَّالِمِين‌َ (اعراف: 44)

و بهشتيان دوزخيان را صدا مى‏زنند كه: «آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود، همه را حق يافتيم آيا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق يافتيد؟!» در اين هنگام، ندادهنده‏اى در ميان آنها ندا مى‏دهد كه: «لعنت خدا بر ستمگران باد! (44)

هَل‌ْ يَنْظُرُون‌َ إِلاَّ تَأْوِيلَه‌ُ يَوْم‌َ يَأْتِي‌ تَأْوِيلُه‌ُ يَقُول‌ُ الَّذِين‌َ نَسُوه‌ُ مِنْ‌ قَبْل‌ُ قَدْ جَاءَت‌ْ رُسُل‌ُ رَبِّنَا بِالْحَق‌ِّ فَهَلْ‌ لَنَا مِنْ‌ شُفَعَاءَ فَيَشْفَعُوا لَنَا أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَل‌َ غَيْرَ الَّذِي‌ كُنَّا نَعْمَل‌ُ قَدْ خَسِرُوا أَنْفُسَهُم‌ْ وَ ضَل‌َّ عَنْهُم‌ْ مَا كَانُوا يَفْتَرُون‌َ (اعراف: 53)

آيا آنها جز انتظار تأويل آيات (و فرا رسيدن تهديدهاى الهى) دارند؟ آن روز كه تأويل آنها فرا رسد، (كار از كار گذشته، و پشيمانى سودى ندارد و) كسانى كه قبلًا آن را فراموش كرده بودند مى‏گويند: «فرستادگان پروردگار ما، حق را آوردند آيا (امروز) شفيعانى براى ما وجود دارند كه براى ما شفاعت كنند؟ يا (به ما اجازه داده شود به دنيا) بازگرديم، و اعمالى غير از آنچه انجام مى‏داديم، انجام دهيم؟!» (ولى) آنها سرمايه وجود خود را از دست داده‏اند و معبودهايى را كه به دروغ ساخته بودند، همگى از نظرشان: گم مى‏شوند. (نه راه بازگشتى دارند، و نه شفيعانى!) (53)

وَالَّذِين‌َ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَ لِقَاءِ الْآخِرَة‌ِ حَبِطَت‌ْ أَعْمَالُهُم‌ْ هَل‌ْ يُجْزَوْن‌َ إِلاَّ مَا كَانُوا يَعْمَلُون‌َ (اعراف: 147)

و كسانى كه آيات، و ديدار رستاخيز را تكذيب (و انكار) كنند، اعمالشان نابود مى گردد آيا جز آنچه را عمل مى‏كردند پاداش داده مى‏شوند؟! (147)

قُل‌ْ هَل‌ْ تَرَبَّصُون‌َ بِنَا إِلاَّ إِحْدَي‌ الْحُسْنَيَيْن‌ِ وَ نَحْن‌ُ نَتَرَبَّص‌ُ بِكُم‌ْ أَنْ‌ يُصِيبَكُم‌ُ الله‌ُ بِعَذَاب‌ٍ مِن‌ْ عِنْدِه‌ِ أَوْ بِأَيْدِينَا فَتَرَبَّصُوا إِنَّا مَعَكُم‌ْ مُتَرَبِّصُون‌َ (توبه: 52)

بگو: «آيا درباره ما، جز يكى از دو نيكى را انتظار داريد؟! (: يا پيروزى يا شهادت) ولى ما انتظار داريم كه خداوند، عذابى از سوى خودش (در آن جهان) به شما برساند، يا (در اين جهان) به دست ما (مجازات شويد) اكنون كه چنين است، شما انتظار بكشيد، ما هم با شما انتظار مى‏كشيم!» (52)

وَ إِذَا مَا أُنْزِلَت‌ْ سُورَة‌ٌ نَظَرَ بَعْضُهُم‌ْ إِلَي‌ بَعْض‌ٍ هَل‌ْ يَرَاكُمْ‌ مِن‌ْ أَحَدٍ ثُم‌َّ انْصَرَفُوا صَرَف‌َ الله‌ُ قُلُوبَهُم‌ْ بِأَنَّهُم‌ْ قَوْم‌ٌ لاَ يَفْقَهُون‌َ (توبه: 127)

و هنگامى كه سوره‏اى نازل مى‏شود، بعضى از آنها [منافقان‏] به يكديگر نگاه مى‏كنند و مى‏گويند: «آيا كسى شما را مى‏بيند؟ (اگر از حضور پيامبر بيرون رويم، كسى متوجّه ما نمى‏شود!)» سپس منصرف مى‏شوند (و بيرون مى‏روند) خداوند دلهايشان را (از حق) منصرف ساخته چرا كه آنها، گروهى هستند كه نمى‏فهمند (و بى‏دانشند)! (127)

قُل‌ْ هَل‌ْ مِنْ‌ شُرَكَائِكُمْ‌ مَنْ‌ يَبْدَأُ الْخَلْق‌َ ثُم‌َّ يُعِيدُه‌ُ قُل‌ِ الله‌ُ يَبْدَأُ الْخَلْق‌َ ثُم‌َّ يُعِيدُه‌ُ فَأَنَّي‌ تُؤْفَكُون‌َ (يونس: 34)

بگو: «آيا هيچ يك از معبودهاى شما، آفرينش را ايجاد مى‏كند و سپس بازمى‏گرداند؟!» بگو: «تنها خدا آفرينش را ايجاد كرده، سپس بازمى‏گرداند با اين حال، چرا از حق روى‏گردان مى‏شويد؟!» (34)

قُل‌ْ هَل‌ْ مِنْ‌ شُرَكَائِكُمْ‌ مَنْ‌ يَهْدِي‌ إِلَي‌ الْحَق‌ِّ قُل‌ِ الله‌ُ يَهْدِي‌ لِلْحَق‌ِّ أَفَمَنْ‌ يَهْدِي‌ إِلَي‌ الْحَق‌ِّ أَحَق‌ُّ أَنْ‌ يُتَّبَع‌َ أَم‌ْ مَنْ‌ لاَ يَهِدِّي‌ إِلاَّ أَنْ‌ يُهْدَي‌ فَمَا لَكُم‌ْ كَيْف‌َ تَحْكُمُون‌َ (يونس: 35)

بگو: «آيا هيچ يك از معبودهاى شما، به سوى حق هدايت مى‏كند؟! بگو: «تنها خدا به حق هدايت مى‏كند! آيا كسى كه هدايت به سوى حق مى‏كند براى پيروى شايسته‏تر است، يا آن كس كه خود هدايت نمى‏شود مگر هدايتش كنند؟ شما را چه مى‏شود، چگونه داورى مى‏كنيد؟!» (35)

ثُم‌َّ قِيل‌َ لِلَّذِين‌َ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذَاب‌َ الْخُلْدِ هَل‌ْ تُجْزَوْن‌َ إِلاَّ بِمَا كُنْتُم‌ْ تَكْسِبُون‌َ (يونس: 52)

سپس به كسانى كه ستم كردند گفته مى‏شود: عذاب ابدى را بچشيد! آيا جز به آنچه انجام مى‏داديد كيفر داده مى‏شويد؟!» (52)

فَهَل‌ْ يَنْتَظِرُون‌َ إِلاَّ مِثْل‌َ أَيَّام‌ِ الَّذِين‌َ خَلَوْا مِنْ‌ قَبْلِهِم‌ْ قُل‌ْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي‌ مَعَكُمْ‌ مِن‌َ الْمُنتَظِرِين‌َ (يونس: 102)

آيا آنها (چيزى) جز همانند روزهاى پيشينيان (و بلاها و مجازاتهايشان) را انتظار مى‏كشند؟! بگو: «شما انتظار بكشيد، من نيز با شما انتظار مى‏كشم!» (102)

فَإِنْ لَم‌ْ يَسْتَجِيبُوا لَكُم‌ْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا أُنْزِل‌َ بِعِلم‌ِ الله‌ِ وَ أَنْ‌ لاَ إِله‌َ إِلاَّ هُوَ فَهَل‌ْ أَنْتُمْ‌ مُسْلِمُون‌َ (هود: 14)

و اگر آنها دعوت شما را نپذيرفتند، بدانيد (قرآن) تنها با علم الهى نازل شده و هيچ معبودى جز او نيست! آيا با اين حال، تسليم مى‏شويد؟ (14)

مَثَل‌ُ الْفَرِيقَيْن‌ِ كَالْأَعْمَي‌ وَالْأَصَم‌ِّ وَالْبَصيرِ وَالسَّمِيع‌ِ هَل‌ْ يَسْتَوِيَان‌ِ مَثَلاً أَفَلاَ تَذَكَّرُون‌َ (هود: 24)

حال اين دو گروه [مؤمنان و منكران‏]، حال «نابينا و كر» و «بينا و شنوا» است آيا اين دو، همانند يكديگرند؟! آيا پند نمى‏گيرند؟! (24)

قَال‌َ هَل‌ْ آَمَنُكُم‌ْ عَلَيْه‌ِ إِلاَّ كَمَا أَمِنْتُكُم‌ْ عَلَي‌ أَخِيه‌ِ مِنْ‌ قَبْل‌ُ فَالله‌ُ خَيْرٌ حَافِظَاً وَ هُوَ أَرْحَم‌ُ الرَّاحِمين‌َ (يوسف: 64)

گفت: «آيا نسبت به او به شما اطمينان كنم همان‏گونه كه نسبت به برادرش (يوسف) اطمينان كردم (و ديديد چه شد)؟! و (در هر حال،) خداوند بهترين حافظ، و مهربانترين مهربانان است» (64)

قَال‌َ هَل‌ْ عَلِمْتُمْ‌ مَا فَعَلْتُمْ‌ بِيُوسُف‌َ وَ أَخِيه‌ِ إِذْ أَنْتُم‌ْ جَاهِلُون‌َ (يوسف: 89)

گفت: «آيا دانستيد با يوسف و برادرش چه كرديد، آن گاه كه جاهل بوديد؟!» (89)

قُل‌ْ مَنْ‌ رَب‌ُّ السَّمَاوَات‌ِ وَالْأَرْض‌ِ قُل‌ِ الله‌ُ قُل‌ْ أَفَاتَّخَذْتُمْ‌ مِنْ‌ دُونِه‌ِ أَوْلِيَاءَ لاَ يَمْلِكُون‌َ لِأَنْفُسِهِمْ‌ نَفْعَاً وَ لاَ ضَرَّاً قُل‌ْ هَل‌ْ يَسْتَوِي‌ الْأَعْمَي‌ وَالْبَصِيرُ أَم‌ْ هَل‌ْ تَسْتَوِي‌ الظُّلُمَات‌ُ وَالنُّورُ أَم‌ْ جَعَلُوا لِالله‌ِ شُرَكَاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِه‌ِ فَتَشَابَه‌َ الْخَلْق‌ُ عَلَيْهِمْ‌ قُل‌ِ الله‌ُ خَالِق‌ُ كُل‌ِّ شَي‌ْءٍ وَ هُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ (رعد: 16)

بگو: «چه كسى پروردگار آسمانها و زمين است؟» بگو: «اللَّه!» (سپس) بگو: «آيا اوليا (و خدايانى) غير از او براى خود برگزيده‏ايد كه (حتّى) مالك سود و زيان خود نيستند (تا چه رسد به شما؟!)» بگو: «آيا نابينا و بينا يكسانند؟! يا ظلمتها و نور برابرند؟! آيا آنها همتايانى براى خدا قرار دادند بخاطر اينكه آنان همانند خدا آفرينشى داشتند، و اين آفرينشها بر آنها مشتبه شده است؟!» بگو: «خدا خالق همه چيز است و اوست يكتا و پيروز!» (16)

وَ بَرَزُوا لِالله‌ِ جَمِيعَاً فَقَال‌َ الضُّعَفَاءُ لِلَّذِين‌َ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُم‌ْ تَبَعَاً فَهَل‌ْ أَنْتُمْ‌ مُغْنُون‌َ عَنَّا مِن‌ْ عَذَاب‌ِ الله‌ِ مِنْ‌ شَيْ‌ءٍ قَالُوا لَوْ هَدَانَا الله‌ُ لَهَدَيْنَاكُم‌ْ سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَجَزِعْنَا أَم‌ْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِنْ‌ مَحِيص‌ٍ (ابراهيم: 21)

و (در قيامت)، همه آنها در برابر خدا ظاهر مى‏شوند در اين هنگام، ضعفا [دنباله‏روان نادان‏] به مستكبران (و رهبران گمراه) مى‏گويند: «ما پيروان شما بوديم! آيا (اكنون كه بخاطر پيروى از شما گرفتار مجازات الهى شده‏ايم،) شما حاضريد سهمى از عذاب الهى را بپذيريد و از ما برداريد؟» آنها مى‏گويند: «اگر خدا ما را هدايت كرده بود، ما نيز شما را هدايت مى‏كرديم! (ولى كار از اينها گذشته است،) چه بيتابى كنيم و چه شكيبايى، تفاوتى براى ما ندارد راه گريزى براى ما نيست!» (21)

هَل‌ْ يَنْظُرُون‌َ إِلاَّ أَنْ‌ تَأْتِيَهُم‌ُ الْمَلاَئِكَة‌ُ أَوْ يَأْتِي‌َ أَمْرُ رَبِّك‌َ كَذَلِك‌َ فَعَل‌َ الَّذِين‌َ مِنْ‌ قَبْلِهِم‌ْ وَ مَا ظَلَمَهُم‌ُ الله‌ُ وَ لَكِنْ‌ كَانُوا أَنْفُسَهُم‌ْ يَظْلِمُون‌َ (نحل: 33)

آيا آنها انتظارى جز اين دارند كه فرشتگان (قبض ارواح) به سراغشان بيايند، يا فرمان پروردگارت (براى مجازاتشان) فرا رسد (آن گاه توبه كنند؟! ولى توبه آنها در آن زمان بى اثر است! آرى،) كسانى كه پيش از ايشان بودند نيز چنين كردند! خداوند به آنها ستم نكرد ولى آنان به خويشتن ستم مى‏نمودند! (33)

وَ قَال‌َ الَّذِين‌َ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ الله‌ُ مَا عَبَدْنَا مِنْ‌ دُونِه‌ِ مِنْ‌ شَي‌ْءٍ نَحْن‌ُ وَ لاَ آبَاؤُنَا وَ لاَ حَرَّمْنَا مِنْ‌ دُونِه‌ِ مِنْ‌ شَي‌ْءٍ كَذَلِك‌َ فَعَل‌َ الَّذِين‌َ مِنْ‌ قَبْلِهِم‌ْ فَهَل‌ْ عَلَي‌ الرُّسُل‌ِ إِلاَّ الْبَلاَغ‌ُ الْمُبِين‌ُ (نحل: 35)

مشركان گفتند: «اگر خدا مى‏خواست، نه ما و نه پدران ما، غير او را پرستش نمى‏كرديم و چيزى را بدون اجازه او حرام نمى‏ساختيم!» (آرى،) كسانى كه پيش از ايشان بودند نيز همين كارها را انجام دادند ولى آيا پيامبران وظيفه‏اى جز ابلاغ آشكار دارند؟! (35)

ضَرَب‌َ الله‌ُ مَثَلاً عَبْدَاً مَمْلُوكَاً لاَ يَقْدِرُ عَلَي‌ شَي‌ْءٍ وَ مَنْ‌ رَزَقْنَاه‌ُ مِنَّا رِزْقَاً حَسَنَاً فَهُوَ يُنْفِق‌ُ مِنْه‌ُ سِرَّاً وَ جَهْرَاً هَل‌ْ يَسْتَوُون‌َ الْحَمْدُ لِالله‌ِ بَل‌ْ أَكْثَرُهُم‌ْ لاَ يَعْلَمُون‌َ (نحل: 75)

خداوند مثالى زده: برده مملوكى را كه قادر بر هيچ چيز نيست و انسان (با ايمانى) را كه از جانب خود، رزقى نيكو به او بخشيده‏ايم، و او پنهان و آشكار از آنچه خدا به او داده، انفاق مى‏كند آيا اين دو نفر يكسانند؟! شكر مخصوص خداست، ولى اكثر آنها نمى‏دانند! (75)

وَ ضَرَب‌َ الله‌ُ مَثَلاً رَجُلَيْن‌ِ أَحَدُهُمَا أَبْكَم‌ُ لاَ يَقْدِرُ عَلَي‌ شَي‌ْءٍ وَ هُوَ كَل‌ٌّ عَلَي‌ مَوْلاَه‌ُ أَيْنَمَا يُوَجِّهْه‌ُ لاَ يَأْت‌ِ بِخَيرٍ هَل‌ْ يَسْتَوِي‌ هُوَ وَ مَنْ‌ يَأْمُرُ بِالْعَدْل‌ِ وَ هُوَ عَلَي‌ صِرَاط‌ٍ مُسْتَقِيم‌ٍ (نحل: 76)

خداوند مثالى (ديگر) زده است: دو نفر را، كه يكى از آن دو، گنگ مادرزاد است و قادر بر هيچ كارى نيست و سربار صاحبش مى‏باشد او را در پى هر كارى بفرستد، خوب انجام نمى‏دهد آيا چنين انسانى، با كسى كه امر به عدل و داد مى‏كند، و بر راهى راست قرار دارد، برابر است؟! (76)

أَوْ يَكُون‌َ لَك‌َ بَيْت‌ٌ مِنْ‌ زُخْرُف‌ٍ أَوْ تَرْقَي‌ فِي‌ السَّمَاءِ وَ لَن‌ْ نُؤْمِن‌َ لِرُقِيِّك‌َ حَتَّي‌ تُنَزِّل‌َ عَلَيْنَا كِتَابَاً نَقْرَأُه‌ُ قُل‌ْ سُبْحَان‌َ رَبِّي‌ هَل‌ْ كُنْت‌ُ إِلاَّ بَشَرَاً رَسُولاً (اسراء: 93)

يا براى تو خانه‏اى پر نقش و نگار از طلا باشد يا به آسمان بالا روى حتى اگر به آسمان روى، ايمان نمى‏آوريم مگر آنكه نامه‏اى بر ما فرود آورى كه آن را بخوانيم! «بگو:» منزه است پروردگارم (از اين سخنان بى‏معنى)! مگر من جز انسانى فرستاده خدا هستم؟! (93)

قَال‌َ لَه‌ُ مُوسَي‌ هَل‌ْ أَتَّبِعُك‌َ عَلَي‌ أَنْ‌ تُعَلِّمَن‌ِ مِمَّا عُلِّمْت‌َ رُشْدَاً (كهف: 66)

موسى به او گفت: «آيا از تو پيروى كنم تا از آنچه به تو تعليم داده شده و مايه رشد و صلاح است، به من بياموزى؟» (66)

قَالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْن‌ِ إِن‌َّ يَأْجُوج‌َ وَ مَأْجُوج‌َ مُفْسِدُون‌َ فِي‌ الْأَرْض‌ِ فَهَل‌ْ نَجْعَل‌ُ لَك‌َ خَرْجَاً عَلَي‌ أَنْ‌ تَجْعَل‌َ بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُم‌ْ سَدَّاً (كهف: 94)

(آن گروه به او) گفتند: «اى ذو القرنين يأجوج و مأجوج در اين سرزمين فساد مى‏كنند آيا ممكن است ما هزينه‏اى براى تو قرار دهيم، كه ميان ما و آنها سدّى ايجاد كنى؟!» (94)

قُل‌ْ هَل‌ْ نُنَبِّئُكُمْ‌ بِالْأَخْسَرِين‌َ أَعْمَالاً (كهف: 103)

بگو: «آيا به شما خبر دهيم كه زيانكارترين (مردم) در كارها، چه كسانى هستند؟ (103)

رَب‌ُّ السَّمَاوَات‌ِ وَالْأَرْض‌ِ وَ مَا بَيْنَهُمَا فَاعْبُدْه‌ُ وَاصْطَبِرْ لِعِبَادَتِه‌ِ هَل‌ْ تَعْلَم‌ُ لَه‌ُ سَمِيَّاً (مريم: 65)

همان پروردگار آسمانها و زمين، و آنچه ميان آن دو قرار دارد! او را پرستش كن و در راه عبادتش شكيبا باش! آيا مثل و مانندى براى او مى‏يابى؟! (65)

وَ كَم‌ْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ‌ مِنْ‌ قَرْن‌ٍ هَل‌ْ تُحِس‌ُّ مِنْهُمْ‌ مِن‌ْ أَحَدٍ أَوْ تَسْمَع‌ُ لَهُم‌ْ رِكْزَاً (مريم: 98)

چه بسيار اقوام (بى‏ايمان و گنهكارى) را كه پيش از آنان هلاك كرديم آيا احدى از آنها را احساس مى‏كنى؟! يا كمترين صدايى از آنان مى‏شنوى؟! (98)

وَ هَل‌ْ أَتَاك‌َ حَدِيث‌ُ مُوسَي‌ (طه: 9)

و آيا خبر موسى به تو رسيده است؟ (9)

إِذْ تَمْشِي‌ أُخْتُك‌َ فَتَقُول‌ُ هَل‌ْ أَدُلُّكُم‌ْ عَلَي‌ مَنْ‌ يَكْفُلُه‌ُ فَرَجَعْناك‌َ إِلَي‌ أُمِّك‌َ كَي‌ْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَ لاَ تَحْزَن‌َ وَ قَتَلْت‌َ نَفْسَاً فَنَجَّيْنَاك‌َ مِن‌َ الْغَم‌ِّ وَ فَتَنَّاك‌َ فُتُونَاً فَلَبِثْت‌َ سِنِين‌َ فِي‌ أَهْل‌ِ مَدْيَن‌َ ثُم‌َّ جِئْت‌َ عَلَي‌ قَدَرٍ يَا مُوسَي‌ (طه: 40)

در آن هنگام كه خواهرت (در نزديكى كاخ فرعون) راه مى‏رفت و مى‏گفت: «آيا كسى را به شما نشان دهم كه اين نوزاد را كفالت مى‏كند (و دايه خوبى براى او خواهد بود)!» پس تو را به مادرت بازگردانديم، تا چشمش به تو روشن شود و غمگين نگردد! و تو يكى (از فرعونيان) را كشتى اما ما تو را از اندوه نجات داديم! و بارها تو را آزموديم! پس از آن، ساليانى در ميان مردم «مدين» توقف نمودى سپس در زمان مقدّر (براى فرمان رسالت) به اين جا آمدى، اى موسى! (40)

فَوَسْوَس‌َ إِلَيْه‌ِ الشَّيْطَان‌ُ قَال‌َ يَا آدَم‌ُ هَل‌ْ أَدُلُّك‌َ عَلَي‌ شَجَرَة‌ِ الْخُلْدِ وَ مُلْك‌ٍ لاَ يَبْلَي‌ (طه: 120)

ولى شيطان او را وسوسه كرد و گفت: «اى آدم! آيا مى‏خواهى تو را به درخت زندگى جاويد، و ملكى بى‏زوال راهنمايى كنم؟!» (120)

لاَهِيَة‌ً قُلُوبُهُم‌ْ وَ أَسَرُّوا النَّجْوَي‌ الَّذِين‌َ ظَلَمُوا هَل‌ْ هَذَا إِلاَّ بَشَرٌ مِثْلُكُم‌ْ أَفَتَأْتُون‌َ السِّحْرَ وَ أَنْتُم‌ْ تُبْصِرُون‌َ (انبياء: 3)

اين در حالى است كه دلهايشان در لهو و بى‏خبرى فرو رفته است! و ستمگران پنهانى نجوا كردند (و گفتند): «آيا جز اين است كه او بشرى همانند شماست؟! آيا به سراغ سحر مى‏رويد، با اينكه (چشم داريد و) مى‏بينيد؟! (3)

وَ عَلَّمْنَاه‌ُ صَنْعَة‌َ لَبُوس‌ٍ لَكُم‌ْ لِتُحْصِنَكُمْ‌ مِنْ‌ بَأْسِكُم‌ْ فَهَل‌ْ أَنْتُم‌ْ شَاكِرُون‌َ (انبياء: 80)

و ساختن زره را بخاطر شما به او تعليم داديم، تا شما را در جنگهايتان حفظ كند آيا شكرگزار (اين نعمتهاى خدا) هستيد؟ (80)

قُل‌ْ إِنَّمَا يُوحَي‌ إِلَيَّ‌ أَنَّمَا إِلَهُكُم‌ْ إِلَه‌ٌ وَاحِدٌ فَهَل‌ْ أَنْتُمْ‌ مُسْلِمُون‌َ (انبياء: 108)

بگو: «تنها چيزى كه به من وحى مى‏شود اين است كه معبود شما خداى يگانه است آيا (با اين حال) تسليم (حقّ) مى‏شويد؟ (و بتها را كنار مى‏گذاريد؟)» (108)

مَنْ‌ كَان‌َ يَظُن‌ُّ أَنْ‌ لَن‌ْ يَنْصُرَه‌ُ الله‌ُ فِي‌ الدُّنْيَا وَالْآخِرَة‌ِ فَلْيَمْدُدْ بِسَبَب‌ٍ إِلَي‌ السَّمَاءِ ثُم‌َّ لْيَقْطَع‌ْ فَلْيَنْظُرْ هَل‌ْ يُذْهِبَن‌َّ كَيْدُه‌ُ مَا يَغِيظ‌ُ (حج: 15)

هر كس گمان مى‏كند كه خدا پيامبرش را در دنيا و آخرت يارى نخواهد كرد (و از اين نظر عصبانى است، هر كارى از دستش ساخته است بكند)، ريسمانى به سقف خانه خود بياويزد، و خود را حلق آويز و نفس خود را قطع كند (و تا لبه پرتگاه مرگ پيش رود) ببيند آيا اين كار خشم او را فرو مى‏نشاند؟! (15)

وَ قِيل‌َ لِلنَّاس‌ِ هَل‌ْ أَنْتُمْ‌ مُجْتَمِعُون‌َ (شعراء: 39)

و به مردم گفته شد: «آيا شما نيز (در اين صحنه) اجتماع مى‏كنيد ... (39)

قَال‌َ هَل‌ْ يَسْمَعُونَكُم‌ْ إِذْ تَدْعُون‌َ (شعراء: 72)

گفت: «آيا هنگامى كه آنها را مى‏خوانيد صداى شما را مى‏شنوند؟! (72)

مِنْ‌ دُون‌ِ الله‌ِ هَل‌ْ يَنْصُرُونَكُم‌ْ أَوْ يَنْتَصِرُون‌َ (شعراء: 93)

معبودهايى غير از خدا؟! آيا آنها شما را يارى مى‏كنند، يا كسى به يارى آنها مى‏آيد؟!» (93)

فَيَقُولُوا هَل‌ْ نَحْن‌ُ مُنْظَرُون‌َ (شعراء: 203)

و (در آن هنگام) مى‏گويند: «آيا به ما مهلتى داده خواهد شد؟!» (203)

هَل‌ْ أُنَبِّئُكُم‌ْ عَلَي‌ مَنْ‌ تَنَزَّل‌ُ الشَّيَاطِين‌ُ (شعراء: 221)

آيا به شما خبر دهم كه شياطين بر چه كسى نازل مى‏شوند؟! (221)

وَ مَن‌ْ جَاءَ بِالسَّيِّئَة‌ِ فَكُبَّت‌ْ وُجُوهُهُم‌ْ فِي‌ النَّارِ هَل‌ْ تُجْزَوْن‌َ إِلاَّ مَا كُنْتُم‌ْ تَعْمَلُون‌َ (نمل: 90)

و آنها كه اعمال بدى انجام دهند، به صورت در آتش افكنده مى‏شوند آيا جزايى جز آنچه عمل مى‏كرديد خواهيد داشت؟! (90)

وَ حَرَّمْنَا عَلَيْه‌ِ الْمَرَاضِع‌َ مِنْ‌ قَبْل‌ُ فَقَالَت‌ْ هَل‌ْ أَدُلُّكُم‌ْ عَلَي‌ أَهْل‌ِ بَيْت‌ٍ يَكْفُلُونَه‌ُ لَكُم‌ْ وَ هُم‌ْ لَه‌ُ نَاصِحُون‌َ (قصص: 12)

ما همه زنان شيرده را از پيش بر او حرام كرديم (تا تنها به آغوش مادر بازگردد) و خواهرش (كه بيتابى مأموران را براى پيدا كردن دايه مشاهده كرد) گفت: «آيا شما را به خانواده‏اى راهنمايى كنم كه مى‏توانند اين نوزاد را براى شما كفالت كنند و خيرخواه او باشند؟!» (12)

ضَرَب‌َ لَكُمْ‌ مَثَلاً مِن‌ْ أَنْفُسِكُم‌ْ هَلْ‌ لَكُمْ‌ مِنْ‌ مَا مَلَكَت‌ْ أَيْمَانُكُمْ‌ مِنْ‌ شُرَكَاءَ فِي‌ مَا رَزَقْنَاكُم‌ْ فَأَنْتُم‌ْ فِيه‌ِ سَوَاءٌ تَخَافُونَهُم‌ْ كَخِيفَتِكُم‌ْ أَنْفُسَكُم‌ْ كَذَلِك‌َ نُفَصِّل‌ُ الْآيَات‌ِ لِقَوْم‌ٍ يَعْقِلُون‌َ (روم: 28)

خداوند مثالى از خودتان، براى شما زده است: آيا (اگر مملوك و برده‏اى داشته باشيد)، اين برده‏هاى شما هرگز در روزيهايى كه به شما داده‏ايم شريك شما مى‏باشند آن چنان كه هر دو مساوى بوده و از تصرّف مستقل و بدون اجازه آنان بيم داشته باشيد، آن گونه كه در مورد شركاى آزاد خود بيم داريد؟! اينچنين آيات خود را براى كسانى كه تعقّل مى‏كنند شرح مى‏دهيم. (28)

الله‌ُ الَّذِي‌ خَلَقَكُم‌ْ ثُم‌َّ رَزَقَكُم‌ْ ثُم‌َّ يُمِيتُكُم‌ْ ثُم‌َّ يُحْيِيكُم‌ْ هَل‌ْ مِنْ‌ شُرَكَائِكُمْ‌ مَنْ‌ يَفْعَل‌ُ مِنْ‌ ذَلِكُمْ‌ مِنْ‌ شَي‌ْءٍ سُبْحَانَه‌ُ وَ تَعَالَي‌ عَمَّا يُشْرِكُون‌َ (روم: 40)

خداوند همان كسى است كه شما را آفريد، سپس روزى داد، بعد مى‏ميراند، سپس زنده مى‏كند آيا هيچ يك از همتايانى كه براى خدا قرار داده‏ايد چيزى از اين كارها را مى‏توانند انجام دهند؟! او منزّه و برتر است از آنچه همتاى او قرار مى‏دهند. (40)

وَ قَال‌َ الَّذِين‌َ كَفَرُوا هَل‌ْ نَدُلُّكُم‌ْ عَلَي‌ رَجُل‌ٍ يُنَبِّئُكُم‌ْ إِذَا مُزِّقْتُم‌ْ كُل‌َّ مُمَزَّق‌ٍ إِنَّكُم‌ْ لَفِي‌ خَلْق‌ٍ جَدِيدٍ (سبأ: 7)

و كافران گفتند: «آيا مردى را به شما نشان دهيم كه به شما خبر مى‏دهد هنگامى كه (مُرديد و) سخت از هم متلاشى شديد، (بار ديگر) آفرينش تازه‏اى خواهيد يافت؟! (7)

ذَلِك‌َ جَزَيْنَاهُمْ‌ بِمَا كَفَرُوا وَ هَل‌ْ نُجَازِي‌ إِلاَّ الْكَفُورَ (سبأ: 17)

اين كيفر را بخاطر كفرانشان به آنها داديم و آيا جز كفران كننده را كيفر مى‏دهيم؟! (17)

وَ قَال‌َ الَّذِين‌َ اسْتُضْعِفُوا لِلَّذِين‌َ اسْتَكْبَرُوا بَل‌ْ مَكْرُ اللَّيْل‌ِ وَالنَّهَارِ إِذْ تَأْمُرُونَنَا أَنْ‌ نَكْفُرَ بِالله‌ِ وَ نَجْعَل‌َ لَه‌ُ أَندَادَاً وَ أَسَرُّوا النَّدَامَة‌َ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَاب‌َ وَ جَعَلْنَا الْأَغْلاَل‌َ فِي‌ أَعْنَاق‌ِ الَّذِين‌َ كَفَرُوا هَل‌ْ يُجْزَوْن‌َ إِلاَّ مَا كَانُوا يَعْمَلُون‌َ (سبأ: 33)

و مستضعفان به مستكبران مى‏گويند: «وسوسه‏هاى فريبكارانه شما در شب و روز (مايه گمراهى ما شد)، هنگامى كه به ما دستور مى‏داديد كه به خداوند كافر شويم و همتايانى براى او قرار دهيم!» و آنان هنگامى كه عذاب (الهى) را مى‏بينند پشيمانى خود را پنهان مى‏كنند (تا بيشتر رسوا نشوند)! و ما غل و زنجيرها در گردن كافران مى نهيم آيا جز آنچه عمل مى‏كردند به آنها جزا داده مى‏شود؟! (33)

يَا أَيُّهَا النَّاس‌ُ اذْكُرُوا نِعْمَت‌َ الله‌ِ عَلَيْكُم‌ْ هَل‌ْ مِن‌ْ خَالِق‌ٍ غَيْرُ الله‌ِ يَرْزُقُكُمْ‌ مِن‌َ السَّمَاءِ وَالْأَرْض‌ِ لاَ إِله‌َ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّي‌ تُؤْفَكُون‌َ (فاطر: 3)

اى مردم! به ياد آوريد نعمت خدا را بر شما آيا آفريننده‏اى جز خدا هست كه شما را از آسمان و زمين روزى دهد؟! هيچ معبودى جز او نيست با اين حال چگونه به سوى باطل منحرف مى‏شويد؟! (3)

اسْتِكْبَارَاً فِي‌ الْأَرْض‌ِ وَ مَكْرَ السَّيِّئ‌ِ وَ لاَ يَحِيق‌ُ الْمَكْرُ السَّيِّئ‌ُ إِلاَّ بِأَهْلِه‌ِ فَهَل‌ْ يَنْظُرُون‌َ إِلاَّ سُنَّت‌َ الْأَوَّلِين‌َ فَلَن‌ْ تَجِدَ لِسُنَّت‌ِ الله‌ِ تَبْدِيلاً وَ لَن‌ْ تَجِدَ لِسُنَّت‌ِ الله‌ِ تَحْوِيلاً (فاطر: 43)

اينها همه بخاطر استكبار در زمين و نيرنگهاى بدشان بود امّا اين نيرنگها تنها دامان صاحبانش را مى‏گيرد آيا آنها چيزى جز سنّت پيشينيان و (عذابهاى دردناك آنان) را انتظار دارند؟! هرگز براى سنّت خدا تبديل نخواهى يافت، و هرگز براى سنّت الهى تغييرى نمى‏يابى! (43)

قَال‌َ هَل‌ْ أَنْتُمْ‌ مُطَّلِعُون‌َ (صافات: 54)

(سپس) مى‏گويد: «آيا شما مى‏توانيد از او خبرى بگيريد؟» (54)

وَ هَل‌ْ أَتَاك‌َ نَبَأُ الْخَصْم‌ِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِـحْرَاب‌َ (ص: 21)

آيا داستان شاكيان هنگامى كه از محراب (داوود) بالا رفتند به تو رسيده است؟! (21)

أَمْ مَن‌ْ هُوَ قَانِت‌ٌ آنَاءَ اللَّيْل‌ِ سَاجِدَاً وَ قَائِمَاً يَحْذَرُ الْآخِرَة‌َ وَ يَرْجُو رَحْمَة‌َ رَبِّه‌ِ قُل‌ْ هَل‌ْ يَسْتَوِي‌ الَّذِين‌َ يَعْلَمُون‌َ وَالَّذِين‌َ لاَ يَعْلَمُون‌َ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبَاب‌ِ (زمر: 9)

(آيا چنين كسى با ارزش است) يا كسى كه در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قيام، از عذاب آخرت مى‏ترسد و به رحمت پروردگارش اميدوار است؟! بگو: «آيا كسانى كه مى‏دانند با كسانى كه نمى‏دانند يكسانند؟! تنها خردمندان متذكّر مى‏شوند!» (9)

ضَرَب‌َ الله‌ُ مَثَلاً رَجُلاً فِيه‌ِ شُرَكَاءُ مُتَشَاكِسُون‌َ وَ رَجُلاً سَلَمَاً لِرَجُل‌ٍ هَل‌ْ يَسْتَوِيَان‌ِ مَثَلاً الْحَمْدُ لِالله‌ِ بَل‌ْ أَكْثَرُهُم‌ْ لاَ يَعْلَمُون‌َ (زمر: 29)

خداوند مثالى زده است: مردى را كه مملوك شريكانى است كه درباره او پيوسته با هم به مشاجره مشغولند، و مردى كه تنها تسليم يك نفر است آيا اين دو يكسانند؟! حمد، مخصوص خداست، ولى بيشتر آنان نمى‏دانند. (29)

وَ لَئِنْ‌ سَأَلْتَهُمْ‌ مَن‌ْ خَلَق‌َ السَّمَاوَات‌ِ وَالْأَرْض‌َ لَيَقُولُن‌َّ الله‌ُ قُل‌ْ أَفَرَأَيْتُم‌ْ مَا تَدْعُون‌َ مِنْ‌ دُون‌ِ الله‌ِ إِن‌ْ أَرَادَنِي‌َ الله‌ُ بِضُرٍّ هَل‌ْ هُن‌َّ كَاشِفَات‌ُ ضُرِّه‌ِ أَوْ أَرَادَنِي‌ بِرَحْمَة‌ٍ هَل‌ْ هُن‌َّ مُمْسِكَات‌ُ رَحْمَتِه‌ِ قُل‌ْ حَسْبِي‌َ الله‌ُ عَلَيْه‌ِ يَتَوَكَّل‌ُ الْمُتَوَكِّلُون‌َ (زمر: 38)

و اگر از آنها بپرسى: «چه كسى آسمانها و زمين را آفريده؟» حتماً مى‏گويند: «خدا!» بگو: «آيا هيچ درباره معبودانى كه غير از خدا مى‏خوانيد انديشه مى‏كنيد كه اگر خدا زيانى براى من بخواهد، آيا آنها مى‏توانند گزند او را برطرف سازند؟! و يا اگر رحمتى براى من بخواهد، آيا آنها مى‏توانند جلو رحمت او را بگيرند؟!» بگو: «خدا مرا كافى است و همه متوكّلان تنها بر او توكّل مى‏كنند!» (38)

قَالُوا رَبَّنَا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْن‌ِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْن‌ِ فَاعْتَرَفْنَا بِذُنُوبِنَا فَهَل‌ْ إِلَي‌ خُرُوج‌ٍ مِنْ‌ سَبِيل‌ٍ (غافر: 11)

آنها مى‏گويند: «پروردگارا! ما را دو بار ميراندى و دو بار زنده كردى اكنون به گناهان خود معترفيم آيا راهى براى خارج شدن (از دوزخ) وجود دارد؟» (11)

وَ إِذْ يَتَحَاجُّون‌َ فِي‌ النَّارِ فَيَقُول‌ُ الضُّعَفَاءُ لِلَّذِين‌َ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُم‌ْ تَبَعَاً فَهَل‌ْ أَنْتُمْ‌ مُغْنُون‌َ عَنَّا نَصِيبَاً مِن‌َ النَّارِ (غافر: 47)

به خاطر بياور هنگامى را كه در آتش دوزخ با هم محاجّه مى‏كنند ضعيفان به مستكبران مى‏گويند: «ما پيرو شما بوديم، آيا شما (امروز) سهمى از آتش را بجاى ما پذيرا مى‏شويد؟!» (47)

وَ مَنْ‌ يُضْلِل‌ِ الله‌ُ فَمَا لَه‌ُ مِنْ‌ وَلِي‌ٍّ مِنْ‌ بَعْدِه‌ِ وَ تَرَي‌ الظَّالِمِين‌َ لَمَّا رَأَوُا الْعَذَاب‌َ يَقُولُون‌َ هَل‌ْ إِلَي‌ مَرَدٍّ مِنْ‌ سَبِيل‌ٍ (شوري: 44)

كسى را كه خدا گمراه كند، ولىّ و ياورى جز او نخواهد داشت و ظالمان را (روز قيامت) مى‏بينى هنگامى كه عذاب الهى را مشاهده مى‏كنند ميگويند: «آيا راهى به سوى بازگشت (و جبران) وجود دارد؟!» (44)

هَل‌ْ يَنْظُرُون‌َ إِلاَّ السَّاعَة‌َ أَنْ‌ تَأْتِيَهُمْ‌ بَغْتَة‌ً وَ هُم‌ْ لاَ يَشْعُرُون‌َ (زخرف: 66)

آيا جز اين انتظار دارند كه قيامت ناگهان به سراغشان آيد در حالى كه نمى‏فهمند؟ (66)

فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُوا الْعَزْم‌ِ مِن‌َ الرُّسُل‌ِ وَ لاَ تَسْتَعْجِلْ‌ لَهُم‌ْ كَأَنَّهُمْ‌ يَوْم‌َ يَرَوْن‌َ مَا يُوعَدُون‌َ لَم‌ْ يَلْبَثُوا إِلاَّ سَاعَة‌ً مِنْ‌ نَهَارٍ بَلاَغ‌ٌ فَهَل‌ْ يُهْلَك‌ُ إِلاَّ الْقَوْم‌ُ الْفَاسِقُون‌َ (احقاف: 35)

پس صبر كن آن گونه كه پيامبران «اولو العزم» صبر كردند، و براى (عذاب) آنان شتاب مكن! هنگامى كه وعده‏هايى را كه به آنها داده مى‏شود ببينند، احساس مى‏كنند كه گويى فقط ساعتى از يك روز (در دنيا) توقّف داشتند اين ابلاغى است براى همگان آيا جز قوم فاسق هلاك مى‏شوند؟! (35)

فَهَل‌ْ يَنْظُرُون‌َ إِلاَّ السَّاعَة‌َ أَنْ‌ تَأْتِيَهُمْ‌ بَغْتَة‌ً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّي‌ لَهُم‌ْ إِذَا جَاءَتْهُم‌ْ ذِكْرَاهُم‌ْ (محمد: 18)

آيا آنها [كافران‏] جز اين انتظارى دارند كه قيامت ناگهان فرا رسد (آن گاه ايمان آورند)، در حالى كه هم اكنون نشانه‏هاى آن آمده است اما هنگامى كه بيايد، تذكّر (و ايمان) آنها سودى نخواهد داشت! (18)

فَهَل‌ْ عَسَيْتُم‌ْ إِنْ‌ تَوَلَّيْتُم‌ْ أَنْ‌ تُفْسِدُوا فِي‌ الْأَرْض‌ِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُم‌ْ (محمد: 22)

اگر (از اين دستورها) روى گردان شويد، جز اين انتظار مى‏رود كه در زمين فساد و قطع پيوند خويشاوندى كنيد؟! (22)

يَوْم‌َ نَقُول‌ُ لِجَهَنَّم‌َ هَل‌ِ امْتَلَأَْت‌ِ وَ تَقُول‌ُ هَل‌ْ مِنْ‌ مَزِيدٍ (ق: 30)

(به خاطر بياوريد) روزى را كه به جهنّم مى‏گوييم: «آيا پر شده‏اى؟» و او مى‏گويد: «آيا افزون بر اين هم هست؟!» (30)

وَ كَم‌ْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُمْ‌ مِنْ‌ قَرْن‌ٍ هُم‌ْ أَشَدُّ مِنْهُمْ‌ بَطْشَاً فَنَقَّبوا فِي‌ الْبِلاَدِ هَل‌ْ مِنْ‌ مَحِيص‌ٍ (ق: 36)

چه بسيار اقوامى را كه پيش از آنها هلاك كرديم، اقوامى كه از آنان قويتر بودند و شهرها (و كشورها) را گشودند آيا راه فرارى (از عذاب الهى) وجود دارد! (36)

هَل‌ْ أَتَاك‌َ حَدِيث‌ُ ضَيْف‌ِ إِبْرَاهِيم‌َ الْمُكْرَمِين‌َ (ذاريات: 24)

آيا خبر مهمانهاى بزرگوار ابراهيم به تو رسيده است؟ (24)

وَ لَقَدْ تَرَكْنَاهَا آيَة‌ً فَهَل‌ْ مِنْ‌ مُدَّكِرٍ (قمر: 15)

ما اين ماجرا را بعنوان نشانه‏اى در ميان امّتها باقى گذارديم آيا كسى هست كه پند گيرد؟! (15)

وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآن‌َ لِلذِّكْرِ فَهَل‌ْ مِنْ‌ مُدَّكِرٍ (قمر: 17)

ما قرآن را براى تذكّر آسان ساختيم آيا كسى هست كه متذكّر شود؟! (17)

وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآن‌َ لِلذِّكْرِ فَهَل‌ْ مِنْ‌ مُدَّكِرٍ (قمر: 22)

ما قرآن را براى تذكّر آسان ساختيم آيا كسى هست كه متذكّر شود! (22)

وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآن‌َ لِلذِّكْرِ فَهَل‌ْ مِنْ‌ مُدَّكِرٍ (قمر: 32)

ما قرآن را براى يادآورى آسان ساختيم آيا كسى هست كه متذكّر شود؟! (32)

وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآن‌َ لِلذِّكْرِ فَهَل‌ْ مِنْ‌ مُدَّكِرٍ (قمر: 40)

ما قرآن را براى يادآورى آسان ساختيم آيا كسى هست كه متذكّر شود؟! (40)

وَ لَقَدْ أَهْلَكْنَا أَشْيَاعَكُم‌ْ فَهَل‌ْ مِنْ‌ مُدَّكِرٍ (قمر: 51)

ما كسانى را كه در گذشته شبيه شما بودند هلاك كرديم آيا كسى هست كه پند گيرد؟! (51)

هَل‌ْ جَزَاءُ الْإِحْسَان‌ِ إِلاَّ الْإِحْسَان‌ُ (الرحمن: 60)

آيا جزاى نيكى جز نيكى است؟! (60)

يَا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا هَل‌ْ أَدُلُّكُم‌ْ عَلَي‌ تِجَارَة‌ٍ تُنْجِيكُم‌ْ مِن‌ْ عَذَاب‌ٍ أَلِيم‌ٍ (صف: 10)

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! آيا شما را به تجارتى راهنمايى كنم كه شما را از عذاب دردناك رهايى مى‏بخشد؟! (10)

الَّذِي‌ خَلَق‌َ سَبْع‌َ سَماوَات‌ٍ طِبَاقَاً مَا تَرَي‌ فِي‌ خَلْق‌ِ الرَّحْمَن‌ِ مِنْ‌ تَفَاوُت‌ٍ فَارْجِع‌ِ الْبَصَرَ هَل‌ْ تَرَي‌ مِنْ‌ فُطُورٍ (ملك: 3)

همان كسى كه هفت آسمان را بر فراز يكديگر آفريد در آفرينش خداوند رحمان هيچ تضادّ و عيبى نمى‏بينى! بار ديگر نگاه كن، آيا هيچ شكاف و خللى مشاهده مى‏كنى؟! (3)

فَهَل‌ْ تَرَي‌ لَهُمْ‌ مِنْ‌ بَاقِيَة‌ٍ (حاقه: 8)

آيا كسى از آنها را باقى مى‏بينى؟! (8)

هَل‌ْ أَتَي‌ عَلَي‌ الْإِنْسَان‌ِ حِين‌ٌ مِن‌َ الدَّهْرِ لَم‌ْ يَكُنْ‌ شَيْءً مَذْكُورَاً (انسان: 1)

آيا زمانى طولانى بر انسان گذشت كه چيز قابل ذكرى نبود؟! (1)

هَل‌ْ أَتَاك‌َ حَدِيث‌ُ مُوسَي‌ (نازعات: 15)

آيا داستان موسى به تو رسيده است؟! (15)

فَقُل‌ْ هَلْ‌ لَك‌َ إِلَي‌ أَن‌ْ تَزَكَّي‌ (نازعات: 18)

و به او بگو: «آيا مى‏خواهى پاكيزه شوى؟! (18)

هَل‌ْ ثُوِّب‌َ الْكُفَّارُ مَا كَانُوا يَفْعَلُون‌َ (مطففين: 36)

آيا (با اين حال) كافران پاداش اعمال خود را گرفتند؟! (36)

هَل‌ْ أَتَاك‌َ حَدِيث‌ُ الْجُنُودِ (بروج: 17)

آيا داستان لشكرها به تو رسيده است، (17)

هَل‌ْ أَتَاك‌َ حَدِيث‌ُ الْغَاشِيَة‌ِ (غاشيه: 1)

آيا داستان غاشيه [روز قيامت كه حوادث وحشتناكش همه را مى‏پوشاند] به تو رسيده است؟! (1)

هَل‌ْ فِي‌ ذَلِك‌َ قَسَم‌ٌ لِذِي‌ حِجْرٍ (فجر: 5)

آيا در آنچه گفته شد، سوگند مهمّى براى صاحبان خرد نيست؟! (5)